چطور می‌توان تاریخ انقضا یک محصول را از روی بارکد آن پیدا کرد؟ تصور کنید در فروشگاه هستید و می‌خواهید محصولی را بخرید، اما تاریخ انقضای آن روی بسته‌بندی مشخص نیست. بسیاری از افراد در چنین شرایطی به بارکد محصول نگاه می‌کنند و می‌پرسند: آیا بارکد تاریخ انقضا محصول را نشان میدهد؟ معمولا نه همیشه. بارکد اطلاعات مفیدی درباره محصول ارائه میدهد، اما راه‌های دیگری هم برای تشخیص تاریخ انقضا وجود دارد.
در این مقاله، ما به روش تشخیص تاریخ انقضا از روی بارکد مخصوص به آن می‌پردازیم، ساختار کاربردی آن را معرفی می‌کنیم و منابعی برای مدیریت بهتر محصولات و افزایش آگاهی مصرف‌کننده از استعلام کالا ارائه خواهیم داد.
به این نکته توجه کنید که تا قبل از پرداختن به روش های تشخیص تاریخ انقضا از روی بارکد، نیاز داریم تا با مفاهیم آن آشنا شویم.
تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد به چه معناست؟
بارکد تاریخ انقضا یا Expiration Date Barcode نوعی کد است که علاوه بر شناسه محصول، اطلاعاتی درباره تاریخ تولید و تاریخ انقضا را نیز در خود جای میدهد. با این حال، همه بارکدها چنین اطلاعاتی را منتقل نمی‌کنند. برخی بارکدها به‌طور خاص اطلاعات را رمزگذاری می‌کنند تا مصرف‌کننده بتواند به راحتی روند تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد را انجام دهد. این نوع بارکدها شامل همه محصولات نمی‌شوند و عمدتاً در صنایع خاص کاربرد دارند، از جمله:
- مواد غذایی و نوشیدنی‌ها (Food and Beverages): محصولاتی با مهلت مصرف محدود.
- دارویی و تجهیزات پزشکی (Pharmaceuticals): داروها و تجهیزات پزشکی که تاریخ انقضای دقیق آن‌ها حیاتی است.
- لوازم آرایشی و بهداشتی (Cosmetics): محصولات پوستی که با گذر زمان کیفیت خود را از دست می‌دهند. بنابراین، با استفاده از این نوع بارکدها، مصرف‌کننده یا فروشنده می‌تواند به راحتی تاریخ انقضای محصول را تشخیص دهد و از مصرف یا فروش کالای تاریخ گذشته جلوگیری کند.
کاربرد و مزایای تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد چیست؟
تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد نه تنها یک قابلیت کاربردی است، بلکه مزایای عملی فراوانی برای مصرف‌کنندگان، فروشندگان و سازمان‌ها دارد. این فرآیند به افراد کمک می‌کند تا انتخاب هوشمندانه‌تری داشته باشند و از مصرف یا توزیع محصولات تاریخ گذشته جلوگیری کنند. در ادامه مهم‌ترین کاربردها و مزایا توضیح داده شده است:
- کمک به مصرف‌کننده برای انتخاب محصول تازه
با امکان اسکن بارکد و استخراج تاریخ انقضا، مصرف‌کننده می‌تواند به سرعت تشخیص دهد که یک محصول تازه است یا نزدیک به پایان مهلت مصرف قرار دارد. این موضوع به ویژه در خرید مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها و محصولات آرایشی اهمیت دارد، زیرا مصرف محصولات منقضی می‌تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد. - مدیریت موجودی در فروشگاه‌ها و انبارها
فروشگاه‌ها و انبارها با استفاده از بارکدهای حاوی تاریخ انقضا می‌توانند محصولات خود را به صورت دقیق‌تر و بهینه مدیریت کنند. این قابلیت امکان شناسایی محصولات نزدیک به تاریخ انقضا، برنامه‌ریزی برای تخفیف یا جابه‌جایی آن‌ها و جلوگیری از هدررفت کالا را فراهم می‌کند. همچنین، این سیستم کمک می‌کند تا سفارش‌های جدید با توجه به موجودی واقعی و زمان باقی‌مانده برای مصرف محصول انجام شود. - جلوگیری از توزیع کالاهای تاریخ گذشته
بارکد تاریخ انقضا محصول به فروشندگان امکان می‌دهند که قبل از ارسال یا فروش کالا، محصولات منقضی یا نزدیک به انقضا را شناسایی و جدا کنند. این امر به ویژه در صنایع دارویی و غذایی که رعایت استانداردهای بهداشتی الزامی است، اهمیت حیاتی دارد و ریسک آسیب به مصرف‌کننده و جریمه‌های قانونی را کاهش میدهد. - الزامات قانونی و بهداشتی
در بسیاری از کشورها، درج و رعایت تاریخ انقضا برای محصولات غذایی، دارویی و آرایشی الزامی است. تشخیص تاریخ انقضا از روی بارکد به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با رعایت قوانین و استانداردهای بهداشتی عمل کنند و از مشکلات حقوقی و بازرسی‌های بهداشتی جلوگیری کنند. - کاهش خطای انسانی و افزایش دقت
استفاده از بارکد به جای بررسی دستی تاریخ چاپی، احتمال خطای انسانی را کاهش میدهد. اسکنرها و نرم‌افزارهای مدیریت انبار می‌توانند به صورت خودکار تاریخ‌ها را شناسایی و ثبت کنند، بنابراین ریسک اشتباه در فروش یا انبارداری به حداقل می‌رسد.
در نهایت، تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد، قابلیت ارزشمندی برای مصرف‌کننده، فروشنده و مدیران انبار است. این روش باعث افزایش ایمنی مصرف، بهینه‌سازی موجودی، جلوگیری از هدررفت محصولات و رعایت الزامات قانونی می‌شود و در نهایت به بهبود تجربه خرید و فروش کمک می‌کند.
چه نوع بارکدهایی شامل تاریخ انقضا محصول هستند؟
بارکدها ابزار اصلی برای ثبت و انتقال اطلاعات محصولات هستند که برخی از آن‌ها به طور ویژه برای رمزگذاری تاریخ انقضا و اطلاعات تکمیلی محصول طراحی شده‌اند. مهم‌ترین انواع بارکدهای مرتبط با تاریخ انقضا محصول عبارت‌اند از:
بارکد GS1-128
GS1-128 یکی از رایج‌ترین و تنهاترین نمونه بارکدهای حاوی اطلاعات تاریخ و مشخصات محصول است. این بارکد از Application Identifier به معنای شناسه کاربردی استفاده می‌کند تا داده‌های مختلف مانند تاریخ تولید، تاریخ انقضا، شماره بچ و کد کارخانه را رمزگذاری کند.
- کاربرد اصلی: صنایع غذایی، دارویی و هر محصولی که نیاز به ردیابی دقیق دارد.
- مزیت: امکان اسکن سریع و دقیق توسط دستگاه‌ها و نرم‌افزارهای مدیریت موجودی.
بارکد Data Matrix
Data Matrix یک بارکد دوبعدی است که حجم بالایی از اطلاعات را در فضای کوچک جای میدهد. این نوع بارکد برای محصولات با محدودیت فضا، مانند داروها و تجهیزات پزشکی، بسیار مناسب است.
- کاربرد: داروخانه‌ها، تجهیزات پزشکی، بسته‌بندی کوچک محصولات آرایشی.
- مزیت: امکان ذخیره همزمان تاریخ تولید، تاریخ انقضا و شماره سریال محصول.
بارکد دو بعدی یا کیو آر کد
کیو آر کد علاوه بر قابلیت ذخیره اطلاعات محصول، می‌تواند برای اطلاع‌رسانی به مصرف‌کننده و بازاریابی محصول نیز استفاده شود. با اسکن کیو آر کد، کاربر می‌تواند به جزئیات محصول، تاریخ انقضا و حتی دستورالعمل مصرف دسترسی پیدا کند.
- کاربرد: محصولات مصرفی، تبلیغات و اطلاع‌رسانی دیجیتال.
- مزیت: امکان اتصال به وب‌سایت، اپلیکیشن یا پایگاه داده آنلاین برای جزئیات بیشتر.
بارکد EAN-13 و UPC
EAN-13 و UPC بارکدهای خرده‌فروشی هستند که معمولاً شناسه محصول را نمایش می‌دهند و گاهی تاریخ انقضا به صورت چاپی در کنار بارکد درج می‌شود. این بارکدها بیشتر برای کالاهای مصرفی روزمره مانند مواد غذایی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شوند.
- مزیت: استاندارد جهانی و قابلیت اسکن سریع در فروشگاه‌ها.
- محدودیت: اطلاعات تاریخ معمولاً در بارکد رمزگذاری نمی‌شود و باید چاپی باشد.
بارکد Pharmacode
بارکد Pharmacode بیشتر در صنایع دارویی استفاده می‌شود و برای کنترل خط تولید و مدیریت داروها کاربرد دارد. این بارکد به تولیدکنندگان اجازه میدهد محصولات را بر اساس شماره سریال یا خط تولید ردیابی کنند.
- کاربرد: داروخانه‌ها، کارخانه‌های دارویی، تجهیزات پزشکی.
- مزیت: جلوگیری از خطا در خط تولید و مدیریت بهتر داروهای حساس به تاریخ انقضا.
هر نوع بارکد، بسته به کاربرد و صنعت، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد. شناخت این انواع به مصرف‌کننده و کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بهترین روش برای تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد، ردیابی و مدیریت موجودی را انتخاب کنند و از مصرف یا فروش کالاهای تاریخ گذشته جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: بارکد پستی چیست و چطور محصولات را از طریق بارکد پیگیری کنیم؟
چطور تاریخ انقضا محصول را از روی بارکد GS1-128 تشخیص دهیم؟
تا به اینجا متوجه شده‌ایم که تنها روش تشخیص تاریخ انقضای محصول از روی بارکد، به نوع GS1-128 اختصاص دارد. بنابراین، ساختار این نوع بارکد ممکن است برای افرادی که با مفاهیم آن آشنایی ندارند، کمی پیچیده و دشوار به نظر برسد. بنابراین قبل از آن بهتر است بدانید که داخل بارکد تاریخ انقضا محصول چه اطلاعاتی قرار میگیرید.
چه اطلاعاتی داخل بارکد GS1-128 قرار می‌گیرد؟
بارکدهای GS1-128 حاوی اطلاعات متنوع و دقیقی هستند؛ از جمله:
شناسه محصول (GTIN)
شناسه جهانی کالا یا GTIN (Global Trade Item Number) یک شماره یکتا است که هر محصول را مشخص می‌کند. این شناسه به فروشگاه‌ها، انبارها و سیستم‌های فروش آنلاین کمک می‌کند تا محصولات را به سرعت شناسایی و ثبت کنند و با دیتابیس‌های محصولات مطابقت دهند.
تاریخ تولید و تاریخ انقضا بارکد (AI 17 و AI 11)
در بارکدهای استاندارد GS1، اطلاعات تاریخ به کمک Application Identifier ها درج می‌شوند:
AI 17: تاریخ انقضا (Expiration Date)
AI 11: تاریخ تولید (Production Date)
این اطلاعات به مصرف‌کننده امکان میدهد تا تاریخ مصرف و تازه بودن محصول را تشخیص دهد و به فروشنده اجازه میدهد کالاهای نزدیک به انقضا را مدیریت کند.
شماره بچ/پارت (Batch / Lot Number)
Lot Number و Batch Number اساساً یکی هستند و در اکثر منابع به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. قابلیتی که به یک گروه مشخص از محصولات تولید شده در یک دوره خاص اختصاص داده می‌شود. این شماره به فروشندگان، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا محصولات را ردیابی، سازمان‌دهی و مدیریت کنند.
اطلاعات تکمیلی بارکد
علاوه بر بارکد تاریخ انقضا محصول، اطلاعات اضافی دیگری نیز وجود دارد، از جمله:
- کشور سازنده یا محل تولید محصول
- کد کارخانه یا خط تولید
- سریال یا شناسه انفرادی محصول
برای تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد، باید به بخش‌هایی از آن که با شناسه کاربردی (17) شروع می‌شوند دقت کنیم. این شناسه (AI 17) مشخص می‌کند که داده‌ی بعدی مربوط به تاریخ انقضا محصول است. این تاریخ همیشه به‌صورت عددی 6 رقمی و به فرمت زیر نوشته می‌شود:
- 251231
- YYMMDD یعنی: دو رقم سال + دو رقم ماه + دو رقم روز
- سال: 2025
- ماه: 12 (دسامبر)
- روز: 31
بنابراین، تاریخ انقضای محصول 31 دسامبر 2025 خواهد بود.
بیشتر بخوانید: ساخت بارکد با 2 ابزار بارکدساز آنلاین+ مراحل و آموزش تصویری
نتیجه گیری نهایی "آیا تاریخ انقضا محصول از طریق بارکد قابل پیگیری است"
در این مقاله متوجه شده ایم که بارکدها فقط برای قیمت‌گذاری یا شناسایی محصول نیستند، بلکه می‌توانند اطلاعات مهمی مثل تاریخ تولید، تاریخ انقضا، شماره بچ و جزئیات کارخانه را هم در خود ذخیره کنند. انواع مختلف بارکد مانند GS1-128، DataMatrix و QR Code قابلیت رمزگذاری تاریخ انقضا را دارند و با ابزارهایی مثل اسکنرهای صنعتی یا اپلیکیشن‌های موبایل می‌توان این اطلاعات را استخراج کرد.
تنها بارکدهایی که بر اساس استانداردهای پیشرفته (مثل GS1) طراحی شده‌اند امگان تشخیص تاریخ انقضا محصول از روی بارکد را در خود دارند. در محصولات ایرانی معمولاً تاریخ روی بسته چاپ می‌شود و بارکد نقش کمکی دارد، درحالی‌که در محصولات وارداتی اغلب تاریخ درون بارکد هم رمزگذاری شده است. بنابراین، بارکد تاریخ انقضا محصول می‌تواند ابزاری مطمئن برای مدیریت و کنترل کالا باشد، اما مصرف‌کننده باید همواره تاریخ چاپی روی بسته را هم بررسی کند.